کوههای جهان

کوههای جهان

حدود یک پنجم سطح زمین را کوهها پوشانده اند و مسکن حداقل 10% از جمعیت جهان به شمار می روند. بیش از نیمی از جمعیت جهان به آبخیزهای کوهستانی وابسته اند. کوهها منابع اصلی آب شیرین جهان به شمار می روند(1). اروژنی یا کوه زایی یک اصطلاح فنی برای توصیف چگونگی شکل گیری کوهها می باشد. این کلمه از ترکیب دو واژه قدیمی یونانی به معنی "کوه" و "تولد" ساخته شده است. (2)

به یک عبارت کوه زمینی مرتفع می باشد. اما منظور از مرتفع چیست؟ می توان ارتفاع بیش از 1000 تا 1500متر از سطح دریا را کوه نامید.(3)

ارتفاع کوتاه: ارتفاع زیر 1000 تا 1500 متر

ارتفاع متوسط: ارتفاع بالای 1500 تا 2500 متر

ارتفاع بلند: 2500 تا 3500 متر

ارتفاع بسیار بلند: ارتفاع 3500 تا 5800 متر

حد نهایی ارتفاع: بیش از 5800 متر (4)

محیطهای کم فشار (5)

می دانیم فشار جو در سطح دریا 760 میلیمتر جیوه و فشار سهمی اکسیژن (سهم اکسیژن در هوا)حدود 159 میلیمتر جیوه است. اما خوب است بدانیم فشار اکسیژن در ارتفاع کاهش میابد، به این وضعیت محیط کم فشار(فشار جوی کم) می گویند. پائین بودن فشار جو به این معنی است که فشار سهمی اکسیژن نیز پائین است که موجب کاهش اکسیژن رسانی به بافتها می شود. این کاهش اکسیژن در بافتها موجب هیپوکسی (کمبود اکسیژن) می شود.

سهم اکسیژن در ارتفاع

ترکیب گازها در هوای تنفسی(در ارتفاع) با ترکیب آنها در سطح دریا برابر است. میزان اکسیژن 93/20 درصد، دی اکسید کربن 03/0 درصد و نیتروژن 04/79 درصد از کل هوا می باشد. ولی کاهش فشار سهمی هر گاز (سهم هر یک از گازها در کل هوا) نسبت مستقیم با افزایش ارتفاع دارد (فشار سهمی هر یک از گازها با فشار جوی تغییر می کند). کاهش فشار سهمی اکسیژن منجر به کاهش عملکرد ورزشی در ارتفاع می شود که علت آن کم شدن شیب فشار و تاخیر انتقال اکسیژن به بافتها است
با افزایش ارتفاع، دمای هوا کاهش می یابد. کاهش دما به علت کاهش مقدار آب تبخیر شده در هوا می باشد. در نتیجه، هوای خشکتر می تواند منجر به از دست دادن آب بدن از طریق افزایش دفع نامحسوس آب شود

جدول تغیرات فشار هوا و فشار سهمی اکسیژن در ارتفاعات مختلف

فشار سهمی اکسیژن --- تغیرات فشار هوا --- ارتفاع

0 ------------------- 760 ---------------- 2/159
1000--------------- 674 ---------------- 2/141
2000--------------- 596 ---------------- 9/124
3000----------------526 ---------------- 2/110
4000----------------462 ---------------- 9/96
9000----------------231 ---------------- 4/48

تغیرات دمای هوا در ارتفاعات مختلف

دما- سانتیگراد ----------------------ارتفاع- متر

0------------------------------------------15
1000----------------------------------- 5/8
2000 -------------------------------------2
3000-----------------------------------5/4-
4000--------------------------------- 9/10-
9000--------------------------------- 4/43-

تولد کوه نوردی

اما سپاهیان هانیبال در سال 212 میلادی از کوههای آلپ گذشتند. این جمله هانیبال شهرت جهانی دارد که:

کوهها بسیار بلندند اما در هیچ کجا آسمان را لمس نمی کنند.

اما آنها نخستین کسانی نبودند که به کوهی صعود می کردند. پیش از سپاه هانیبال گزنفون در زمستان سپاه یونان را به ارتفاعی متجاوز از 2750 متر در آسیای میانه برده بود. وی در کتاب خود "آناباسیس" از سرمازدگی و کوربرفی یادنموده. همچنین در تاریخ از نبرد اسکندر در بختریا، ازبکستان امروزی (در پای رشته کوه پامیر) یاد شده که مربوط به سال 328 می باشد.

اما بسیار تولد کوهنوردی را در سال 1492 زمانیکه آنتوان دو ویل به فرمان شارل هشتم پادشاه فرانسه به کوه ایگل با ارتفاع 2077 متر که برج عظیمی از صخره است، صعود کرد می دانند. با این حال حدود سه قرن طول کشید تا انسان دیگری به هدف فتح کوهی خود را به دردسر اندازد. ژاک بالما بازرس خزانه داری به همراه میشل گابریل پاکار که پزشک دهکده شامونی دار بود به قصد بردن جایزه ای برای فتح مون بلان عازم این کوه شده و درست در تابستان 1786 برفراز این کوه ایستادند. با صعود مون بلان عملا کوهنوردی متولد شد.(6)

کوهنوردی امروزه بیش از یک ورزش مفرح که بیشتر ماجراجویی است و از بخشهای مختلفی همچون: کوه پیمایی، صخره نوردی، یخ نوردی، اسکی کوهستان و...... تشکیل شده.

بی شک آشنایی با رشته کوههای و کوههای مرتفع دنیا در امر گسترش ورزش کوهنوردی نقش بسزایی دارد، از اینرو بر آنیم تا با معرفی کوههای رفیع جهان (آنچنان که در توانمان باشد) به این امر در کشورمان یاری رسانیم. بدیهی است ایجاد چنین دائراه المعارف گسترده ای بدون ایراد نخواهد بود و نیاز به پشتیبانی، همکاری و همفکری تمامی علاقمندان کوهنوردی دارد.

در این سلسله مقالات، گزارشها و ترجمه ها از منابع مختلفی که عمدتا سایتهای کوهنوردی خارجی و کنب داخلی است بهره گرفته شده که بمرور نام منابع نیز درج می گردد.

با انتقادات و پیشنهادات خود ما را در بهبود کارمان یاری رسانید.

-1 چرا کوهها اهمیت دارند - انجمن حفظ محیط کوهستان

-2 قله های هولناک - ترجمه مهرداد تویسرکانی

-3 کوهها - نوشته لارنس ویلیامز

4- پزشکی ارتفاع - دکتر شهبازی، دکتر محقق

5- فیزیولژی ورزش و فعالیت بدنی ترجمه پنج استاد- جلد دوم

6- ماجراهای کوه - کارل لوکان، ترجمه عبداله عزیزی