گردشگری کوه دماوند؛ فرصتها و تهدیدها

گردشگری کوه دماوند؛ فرصتها و تهدیدها
در یکی از روزهای تیرماه در گوسفندسرای جنوبی با اظهارات جالب و البته تاسف برانگیزی در مورد برخورد با کوه نوردان خارجی رو برو شدم. با مشاهده چرخ پنچر شده جیپی در پارکینگ شلوغ گوسفند سرا حاضران در محل عنوان داشتند: جیپ متعلق به گروهی کوه نورد ایرانی است که به همراهشان دوستی خارجی برای صعود دماوند به جبهه جنوبی آمده بود. در محل گوسفند سرا ایشان با مسئول کمپ فدراسیون که طلب 50 دلار جهت اجازه صعود فرد خارجی را نموده بود به مجادله می پردازند و از پرداخت این مبلغ طفره رفته و در نهایت بدون پرداخت پولی به بالا عزیمت می کنند. پس از رفتن این گروه فرد مسئول (شما بخوانید فروشنده قبضهای اجازه صعود) با چاقو اقدام به پنچر نمودن لاستیک یکی از چرخهای ماشین ایشان می کند!!! و البته شاهدان عنوان نمودند وی قصد پنچر کردن تمامی چرخها را داشت!!! که دیگران از این عمل جلوگیری نمودند.
پس از شنیدن اظهارات فوق به یاد کوه نورد ترکیه ایی افتادم که برای کاهش هزینه های صعودش به دماوند پیاده از رینه به سمت گوسفندسرا براه افتاده بود اما بدلیل نداشتن پول اجازه صعود به پائین بازگردانده شد! یا جهانگرد بلژیکی که بدون داشتن اطلاعات کافی درباره هزینه ورودیه به منطقه جبهه جنوبی برغم اشتیاق برای صعود دماوند در همان تهران انصرافش را از صعود اعلام داشت و البته چندین مورد دیگر که بدلیل نداشتن شواهد و مدارک لازم از بیان آن صرف نظر می کنم.
همچنین می باید دهها کوه نورد که عمدتا از بلوک شرق برای صعود به بام ایران راهی می شوند را نیز به این مجموعه تلخ افزود که عده ای از آنها بدون اطلاع از قوانین رایج, مجبور به پرداخت پولی می شوند که اگر از لزوم پرداخت آن اطلاعی داشتند هیچگاه گام به دامان دماوند نمی نهادند! و عده ای نیز پس از پرداخت, توقع خدمات اندکی را دارند که هیچگاه به ایشان ارائه نمی شود و یا مجبورند در ازاء آن مجددا پول زیادی بپردازند!
شاید در این چندخط جایی برای پرداختن به گروههایي که از جبهه های دیگر، کوه نوردان خارجی را راهی دماوند می کنند تا از پرداخت اجازه صعود طفره روند نباشد, که خود این سئوال را ایجاد می کند: آیا اگر قانونی هست نباید برای همه یکسان باشد؟! ضمن آنکه این مسئله به طور جدی بر روی در آمد مردم محلی در جبهه جنوبی نظیر مجتمع کوه نوردی رینه (که گویا فدراسیون آنرا طفلی ناخلف دانسته و کاملا نسبت به آن بی توجه است), خودرو داران و باربران (قاطرچی ها) و ... تاثیر گذار بوده!
گرچه معتقدم می باید در مورد معضلات این قشر نیز مطالعه جامعی صورت گیرد.
پرمیت صعود
اخذ مجوز صعود در کوههای مختلف تا حد زیادی عادی است و البته این حق میزبان است تا جهت توسعه گردشگری پایدار در منطقه مورد نظر اقدام به آن نماید. اما اغلب در ازای این مجوز خدماتی از جمله استقرار در کمپ, حمل بار, همراهی راهنما و ... نیز وجود دارد که متاسفانه در کوه دماوند کمترین آن به چشم نمی خورد.
در این میان بالاترین هزینه پرمیت صعود برای کوه اورست منظور می شود که مبلغی بالغ بر 10000 دلار در جبهه جنوبی و 6000 دلار در جبهه شمالی است. سایر قلل 8000 متری 1500 دلار است و در برخی مناطق عبارتست از: کوه آیلندپیک 25 دلار, ورودی پارک ملی ساقاراماتا 15 دلار و .... این مبالغ عمدتا صرف پاکسازی منطقه, کنترل ورود و خروج کوه نوردان و گردشگران, جلوگیری از تخریب منطقه و رسیدگی به وضعیت اجتماعی مردم بومی می شود.
در این میان شاید بدترین شکل برخورد را بتوان در کوه آرارات ترکیه مشاهده نمود که مشخص نیست پرمیت 70 دلاری بابت چه امری توسط شرکتهای مستقر در دوبایزید از کوه نوردان اخذ می شود, ضمن آنکه اغلب کوهنوردان آذری زبان و البته گروهی از شرکتها خدماتی تور بدون پرداخت این مبلغ (و البته گرفتن پول پرمیت از مشتریان!) تیمهای خود را راهی این کوه می سازند. همین بی توجهی های مسئولین فدراسیون کوه نوردی ترکیه موجب شده تا در برخی شرایط شاهد حتی فروش آب رودخانه توسط بومیان محلی به کوه نوردان خارجی باشیم!
اما در دماوند؛ از دیدگاه مامور فروشنده قبوض هزینه این مبالغ صرف پائین آوردن زباله از کوه می گردد. حال این سوال پیش می شاید: مگر اتباع خارجی مسئول زباله ریزی کوه گردان ایرانی هستند که ایشان می باید هزینه آن را پرداخت نمایند. این در حالی است که عمدتا شاهد باز گرداندن زباله خارجیها توسط خود ایشان هستیم! همچنین طی سالهای گذشته فدراسیون کوه نوردی هیچگاه از میزان درآمد ورود گردشگر به کوه دماوند و میزان هزینه های پرداختی بویژه درمورد بازگردانیدن زباله های آن به طور شفاف گزارشی را ارائه ننموده تا بتوان راهکارهای جامعی برای مقابله با این معضل ارائه نمود!
فدراسیون کوه نوردی طی چندسال اخیر با صرف هزینه های مختلف سعی در زنده نگاه داشتن نقش خود در گردشگری کوه دماوند داشته و از آن جمله ترمیم و اصلاح جان پناه بارگاه سوم و طی دو سه سال اخیر ساخت مجتمعي مجهز در جبهه جنوبی بوده که با صرف هزینه های مالی و البته جانی (سقوط بالگرد و مرگ تنی چند از عزیزان زحمتکش هوانیروز و کوه نورد) همراه بوده. ظاهرا کلیه هزینه های ساخت و تجهیز این پناهگاه بر عهده شرکت توسعه و تجهیز سازمان تربیت بدنی بوده و فدراسیون بی نیاز از پرداخت پول اجازه صعود کوه نوردان خارجی (پرمیت دماوند) برای ساخت این مجتمع می باشد.

با این اوصاف پیشنهادهایی را به مسئولین محترم فدراسیون و کمیته پناهگاههای آن سازمان ارائه می نمایم. امید آنکه موثر واقع شود:

- لغو ارائه پرمیت صعود از کوه نوردان خارجی تا زمان برنامه ریزی مدون برای چگونگی هزینه این مبلغ در راه رفاه و آسایش کوه نوردان خارجی.
- هماهنگی با نیروهای انتظامی در منطقه لاریجان جهت جلوگیری از بی احترامی به اتباع خارجی.
- مشخص نمودن دستورالعملی جامع جهت حضور کوه نوردان خارجی در منطقه و ابلاغ آن به تمامی شرکتهای گردشگری.
- آموزش راهنمایان کوهستان و الگو برداری از دوره های مشابه در کشورهای موفق در امر راهنمایان کوهستان (شاید بدین شکل کمتر شاهد سرکیسه کردن خارجیها باشیم و هر فردی بخود اجازه ندهد از سر راه هراز خارجیها را به سمت گوسفند سرا روانه کند).
- مشخص نمودن مکانی به عنوان پایگاه (ترجیحا مجتمع پلور) و ابلاغ آن به همه شرکتها که در آن فروش پرمیت (پس از برنامه ریزی مدون برای چگونگی هزینه این مبلغ در راه رفاه و آسایش کوه نوردان خارجی) صورت می گیرد. در این حالت ماموران حاضر در گوسفندسرا و پناهگاهها تنها بر حسن انجام کار نظارت خواهند داشت.
- واگذاری سالانه پاکسازی هر جبهه از کوه دماند به کوه نوردان یک استان و بهره گیری از مشارکت استانها در این امر و پشتیبانی از ایشان توسط فدراسیون.
- تدوین طرح گردشگری کوه دماوند با مشارکت کمیته راهنمایان کوهستان فدراسیون و سازمان هیراث فرهنگی, گردشگری و صنایع دستی.
- رسانیدن ابراز تاسف خود و کوه نوردان کشور از معدن کاوی و راه سازی و چراي دام در دامنه کوه دماوند.
- تلاش جهت ثبت پارک ملی دماوند.
- توجه به وضعیت مجتمعهای کوهستانی در رینه و ناندل.
- رسیدگی به وضعیت اسکان کوه نوردان.
- رسيدگي به وضعيت توالتهاي گوسفندسرا و بارگاه سوم.
- بهره گیری از مشارکت مردم محلی در طرح حفاظت از دماوند به عنوان میراثی طبیعی و ملی.
- جلوگیری از ساخت و ساز بی رویه در دامنه کوهستان بویژه پناهگاه سازی.
- نصب تابلوهای هشدار دهنده در مورد پاکیزه نگاه داشتن دامنه کوه دماوند و خود داری از بجای نهادن زباله.
- ....

اميد آنكه باحفظ و حراست از این نماد ملی و با توجه بیشتر به معظلات رخ داده راهکارهایی را جهت جبران آن بیاندیشیم.

تحقيقي پيرامون گردشگري كوه دماوند